یکی از کسب‌وکارهایی که این روزها رونق گرفته، برگزارکردن چالش نوآوری است. خلاصه ماجرا این است که برای حل یک مسئله خاص که نیاز به راه‌حل‌های ابتکاری دارد، از ظرفیت جمع‌های بزرگ استفاده کنیم. معروف است که اولین بار در طول تاریخ مستندشده در سال ۱۷۱۴ میلادی، دولت انگلستان برای نخستین بار از جمع‌سپاری برای حل یک مسئله استفاده کرد. به این ترتیب که ۲۰ هزار پوند جایزه برای فردی معین شد که بتواند مشکل طول جغرافیایی را که برای سال‌ها منجر به خطر افتادن ده‌ها دریانورد شده بود، حل کند. برنده جایزه، یک نجارزاده با نام جان هریسون بود که توانست یک کرونومتر دریایی اختراع کند که بتواند طول جغرافیایی را با دقت در دریا اندازه‌گیری کند و برای تعیین مسیر کشتی‌ها مورد استفاده قرار گیرد. در دوران معاصر، طراحی خانه اُپرا در سیدنی نمونه‌‌ای موفق از جمع‌سپاری برای جلب و جذب بهترین ایده‌هاست که با تعیین جایزه‌‌ای به اندازه پنج هزار پوند استرالیا ۲۳۶ طرح از ۳۲ کشور جهان عرضه شدند و نتیجه این فرایند یکی از زیباترین شاهکارهای معماری بشر در دوران معاصر شد. نمونه‌های دیگر استفاده بنگاه‌ها از این ابزار که در ادبیات مدیریت نوآوری معروف شده و مستند شده‌اند، عبارت‌اند از: پورتال ایده‌های لگو، کمپین جمع‌سپاری شرکت لی (Lay) با عنوان «یک لطفی به ما بکنید!»، چالش‌های نوآوری شرکت‌های اسپیس‌ایکس و نتفلیکس.

تاریخچه پیدایش مفهوم جمع‌سپاری
واژه جمع‌سپاری برای اولین‌بار در سال ۲۰۰۶ در مقاله‌‌ای در مجله Wired توسط آقای جف هوو (Jeff Howe) با ترکیب دو مفهوم جمعیت و جمع (Crowd) و برون‌سپاری
(outsourcing) ابداع شد. آقای هوو بعدا در کتاب خود در سال ۲۰۰۹ میلادی توضیح داد که جمع‌سپاری چگونه در حال تغییردادن پارادایم‌های کسب‌وکار بنگاه‌ها در ابعاد مختلف است و چه تبعات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با خود به ارمغان آورده است.
بعدها پال اسلون (Paul Sloan) و خانم فن دلدن (Van Delden) در کتاب‌های تألیفی خود مفهوم جمع‌سپاری را کنار نوآوری باز قرار داده و توضیح دادند که چگونه می‌توان با استفاده از جمع‌سپاری بخش بزرگی از ظرفیت‌های نوآوری باز را به واقعیت تبدیل کرد. سورویکی (Surowiecki) ستون‌نویس نیویورکر در کتاب خود توضیح داده است که در هنگامه حل یک مسئله، نوآوری و پیش‌بینی آینده گروه‌ها هرچه بزرگ‌تر باشند، از جمع‌های محدود نخبه‌گرا باهوش‌تر هستند.
اما چرا مدیران بنگاه‌ها معمولا موافق جمع‌سپاری نوآوری نیستند؟
دغدغه‌های مدیران در این زمینه عمدتا بر محور چند موضوع است: یکی دارایی‌های فکری که تعیین تکلیف‌شان در این حالت دشوار می‌شود، دیگری گرفتاری‌های اجرائی که برگزاری این چالش‌ها معمولا دارند، هزینه‌های این برنامه‌ها و ترس از اینکه با وجود تحمل همه هزینه‌ها و گرفتاری‌ها بازهم نتیجه به‌دردبخوری حاصل نشود. اینها البته دغدغه‌های درستی هستند، ولی با این وجود هر بنگاهی که برای رفع چالش‌های خود از ظرفیت جامعه استفاده نکند، خود را از فرصت‌های بزرگی محروم کرده است. علت مقاومت مدیران در برابر نوآوری با استفاده از ظرفیت‌های جامعه این است که آنها به درستی نمی‌دانند حل کدام دسته از مسائل را باید به جمع‌ها و جمعیت‌ها بسپارند و چگونه باید این فرایند را مدیریت کنند. در این زمینه گزارش‌ها و مقالات خوبی منتشر شده که همگی در مقام این بوده‌اند که به مدیران کمک کنند بهترین رویکرد را برای استفاده از گروه‌ها و اجتماعات تخصصی برای نوآوری ببرند. در این زمینه شرکت دلویت (Deloitte) در سال ۲۰۱۶ گزارش بسیار جالبی تحت عنوان «سه میلیارد» منتشر کرده است که مطالعه آن را به علاقه‌مندان این جریان مؤکدا پیشنهاد می‌کنم۱.
تجربه استفاده از جمع برای نوآوری و حل مسائل در کشور خودمان نیز نشان می‌دهد که این مسیر می‌تواند بسیاری از گره‌های به ظاهر سخت و پیچیده را به آسانی باز کند، مشروط بر آنکه سازمان‌ها اولا به این مسیر باور داشته باشند، ثانیا دشواری‌های این مسیر را بپذیرند و از مواجهه با آنها طفره نروند، ثالثا بتوانند با کمک مشاوران و متخصصان حوزه نوآوری بهترین ابزار تعامل با جمع‌های مناسب و متخصص را بیابند و به بهانه علاقه‌مندی استفاده از ظرفیت جمع‌ها برای نوآوری خود را گرفتار مسیرهای پرهزینه، پرچالش و کم‌اثر نکنند.
پانوشت:
۱-Deloitte. 2016. The three billion: Enterprise crowdsourcing and the growing fragmentation of work.